Over de muziek in Powder Her Face
Luister naar Powder Her Face
Geniet op Spotify alvast van de schitterende muziek uit deze opera!
Ga naar Spotify
1. https://open.spotify.com/track/2PJrNdVqq0fokDuwNSbYSR?si=0e73585705004318
Een tango opent en sluit de opera: de zwoele Argentijnse dans klinkt in de ouverture, en helemaal aan het einde in de ‘Geest Epiloog’. Deze roept vooral hier aan het begin de sfeer op van vooroorlogse glamour, wanneer de roem en schoonheid van de Hertogin, het hoofdpersonage, op hun hoogtepunt zijn. In de loop van de ouverture lijkt het orkest steeds meer te ontaarden in muzikaal gelach, met loopjes die hoog beginnen en bijna hinnikend dalen. Het is de opmaat naar de huidige toestand van de Hertogin: aan lager wal geraakt, in de schulden, terend op mooie herinneringen.
2. https://open.spotify.com/track/5jg9CkVOufDSZjGP5v0LAi?si=a7c13c91c2a4454d
Het muzikale gelach wordt aan het begin van de eerste scène overgenomen door de coloratuursopraan als het Kamermeisje, wat zorgt voor een naadloze overgang. We zien ook meteen waarom zij zo onbedaarlijk moet lachen: de Elektricien doet in drag de Hertogin na. Hij zingt muziek die zij later zelf zal zingen en gebruikt daarbij dezelfde teksten als zij, als een oppervlakkige parodie. De Elektricien corrumpeert zo de uitingen van de Hertogin: het publieke beeld, bij monde van de parodie dor de Elektricien, gaat vooraf aan haar eigen verhaal en bepaalt hoe we dat beleven. Dat zij even later inderdaad min of meer dezelfde woorden gebruikt, lijkt de parodie van de Elektricien alleen maar te bevestigen. Het is een vorm van camp die de opera als geheel typeert. In Powder Her Face worden oppervlakkige kenmerken overdreven en geparodieerd om zo aandacht te vragen voor een onderliggende, diepere betekenis.
3. https://open.spotify.com/track/70DUWQLddX6UhXBhvtag7W?si=cc779125fc194eed
In de tweede scène volgen we de Hertogin in haar herinneringen aan haar roemrijke verleden, toen zij bovenaan de sociale lader stond. Ze wacht op de komst van de Hertog. In de eerste scène had al een zinnetje geklonken dat de Hertogin kennelijk vaak herhaalt: ‘Ze schreven liedjes over me.’ De Elektricien had toen een schunnige, verdraaide versie van een van haar favoriete liedjes gezongen. In deze scène horen we het origineel, opnieuw gezongen door de tenor maar in een andere gedaante. ‘Love me’, een gouden ouwe, een sentimentele ballad in de grote Amerikaanse traditie van de jaren dertig.
4. https://open.spotify.com/track/22SozV96cSldkgdYTUiYPu?si=583604eb26114d54
In de aria ‘Fancy being rich’ (Stel je eens voor rijk te zijn) bezingt het Kamermeisje als Serveerster in de derde scène het huwelijk van de Hertog met mevrouw Freeling, de latere Hertogin, in een aria vol beschrijvingen van de uitwassen van de elite. Op de achtergrond klinkt een wals in een verwrongen, omgekeerde vorm, nauwelijks herkenbaar. De wals heeft in de opera vooral een sociale betekenis, die een andere symbolische laag van Powder Her Face blootlegt: de strijd tussen de werkende klasse en de elite. De sopraan zingt hier steevast in een ander maatsoort – in tweeën en vieren in plaats van de driekwartsmaat van de wals – alsof ze pertinent weigert zich te voegen in de maat van de adel. Waar zouden die immers zijn zonder mensen als zij die al het werk doen?
5. https://open.spotify.com/track/6BPKV0Wy43fiVFtlS9vpk1?si=acfcfe7f45124d5f
De vierde scène van de opera draait om de beruchte ‘pijp-aria’ die librettist Philip Hensher aan het begin van het ontstaansproces van de opera voorstelde aan de componist. De Hertogin verblijft in 1953 in een hotel voor de kroning van Elizabeth II. Ze bestelt roomservice, de Bediende bezorgt die in haar kamer en vervolgens bevredigt zij hem oraal – ‘begint met woorden, eindigt met geneurie,’ aldus de librettist. Volgens de Bediende is dat niet voor de eerste keer. In deze link kun je meer lezen over deze scène.
6. https://open.spotify.com/track/6Vuv8MPxEyFGYs5RNWY0jf?si=6a67448071664731
In de vijfde scène, in hetzelfde jaar, bezoekt de Hertog zijn Maîtresse. We horen opnieuw regelmatig een walsritme. Opnieuw wijst deze dans in deze scène op het klassenverschil tussen de Hertog en zijn minnares. Bovendien geeft de wals hier een zweem van valse romantiek aan deze ongelijke verhouding, en de vaak zakelijke, egocentrische houding van beide ‘geliefden’. De oppervlakkige sentimentaliteit van de wals probeert hier niet af te leiden van alles wat er niet klopt, maar daar juist extra de aandacht op te vestigen. De Maîtresse vertelt de Hertog uiteindelijk dat heel Londen het heeft over de seksuele escapades van zijn echtgenote en onthult hem waar hij bewijs kan vinden.
7. https://open.spotify.com/track/592ggew2JXCKMwavsFQ5rv?si=75ed3671a830493c
De scheidingszaak is ten einde. De Rechter levert zijn vernietigende vonnis, waarin hij de Hertogin laatdunkend en afkeurend de les leest over haar verwerpelijke moraal, terwijl hij de Hertog prijs om zijn geduld en inschikkelijkheid. In het echt duurde het meer dan drie uur om dit vonnis voor te lezen; Adès bootst dit muzikaal na door voor deze aria de ouderwetse en wijdlopige, zichzelf steeds herhalende passacaglia-vorm te gebruiken. De morele verontwaardiging van de rechter wordt in de muziek benadrukt door de bas in een overdreven ruim bereik, van laag naar hoog, te laten zingen, met vocale sprongen van twee octaven.
8. https://open.spotify.com/track/2GxalVSX0k1iUd327KAtUS?si=059c5b99349d4c3b
Na de scheidingszaak en de nederlaag van de Hertogin is onze sympathie op een hoogtepunt, maar in de volgende scène wordt die door Adès vakkundig weer onderuit geschoffeld. Het is inmiddels 1970, en de Hertogin geeft een interview aan een Journaliste. Het gaat over volkomen oppervlakkige zaken zoals make-up tips; opnieuw een verwijzing naar de titel van de opera, maar hier dan vrij letterlijk. De Hertogin ontbrandt in een tirade tegen de moderne samenleving en ontpopt zich als racist en antisemiet. Die onaangename kanten worden alleen maar benadrukt door het feit dat de Journaliste alleen maar door blijft gaan over oppervlakkige zaken.
9. https://open.spotify.com/track/0pACO4CPs0OXgSPjgq5vqL?si=4452a2134b4d4a0b
Tijdens de hele opera rijgt Adès de verschillende scènes aaneen door gebruik te maken van instrumentale tussenspelen. Hiermee creëert hij samenhang, levert hij muzikaal commentaar op de toneelhandeling én kan hij zich uitleven in beeldende orkestratie. Hier bewerkstelligt hij een prachtige overgang naar de laatste scène. Aan het einde van de zevende scène heeft De Hertogin een enorme rekening ontvangen, die zij in kleine stukjes scheurt. De sinistere, glijdende geluiden uit het orkest begeleiden hier de Hertogin terwijl zij obsessief, in een steeds grotere staat van opwinding, de bedragen van haar schulden blijft opnoemen en uiteindelijk een kreet uitslaat: een reactie op de omvang van die schulden, of de Hotelmanager die zich aandient?
10. https://open.spotify.com/track/7wPfN3uCkDQjiGnrmCtBlV?si=941c8b01604043c1
In de achtste en laatste scène zijn we terug in het jaar 1990. De Hotelmanager vertelt de Hertogin dat zij moet vertrekken, aangezien ze haar rekeningen niet meer kan betalen. In een poging uitzetting te voorkomen probeert ze hem wanhopig maar tevergeefs te verleiden. Dat deze uitzetting haar einde betekent benadrukt Adès met enkele toepasselijke muzikale citaten. ‘De tijd om te vertrekken komt altijd. En nu is die gekomen voor jou’, deelt de Hotelmanager de Hertogin mee, en daarvoor klinkt een citaat van de muziek van de Dood uit Schuberts lied Der Tod und das Mädchen. De melodie die volgt baseert Adès op het eerste wiegelied uit Liederen en dansen van de Dood van Moessorgski. De Hotelmanager krijgt de rol toebedeeld van de Dood in dat lied, de Hertogin die van de moeder die smeekt om het leven van haar kind.
11. https://open.spotify.com/track/73cALVgZtl7OTWBDqEDXdb?si=7eec3ef5b2ef42b2
In een zogenaamde ‘Geest Epiloog’ maken het Kamermeisje en de Elektricien het penthouse gereed voor een volgende bewoner nadat de Hertogin vertrokken is. Net als in de ouverture horen we een tango, en de twee voeren een toepasselijke choreografie uit van verovering en ontwijking. Hun woorden, de laatste van de opera, zijn veelzeggend: ‘Genoeg’, zegt zij, waarop hij antwoordt: ‘Of te veel!’ De Elektricien probeert op het Dienstmeisje te rollen; het Dienstmeisje maakt zich verrassenderwijs uit de voeten terwijl het doek valt. Veel symboliek van de opera komt in deze epiloog terug: de seksuele rollen van mannen en vrouwen, maar ook de vraag of het inderdaad genoeg is geweest, of te veel. Hebben we ons tijdens de opera niet al te zeer verlustigd aan de lotgevallen van de kleurrijke Hertogin?